Nauka gry na perkusji

Nauka gry na perkusji jest często określana jako łatwiejsza do przyswojenia niż w przypadku innych niż idiofony instrumentach muzycznych. Dzieje się tak w mylnym założeniu, że na perkusji jest do opanowania jedynie sfera rytmiczna, z pominięciem kwestii melodycznych. Jest to poniekąd prawda (choć nie do końca, o czym nie chcę w tej chwili pisać, skupiając się na meritum), ale z drugiej strony rytmika perkusyjna jest rozbudowana do bardzo skomplikowanych struktur i zawiera o wiele więcej elementów niż podstawy rytmiczne wystarczające do opanowania gry na instrumencie melodycznym. To jednocześnie ogromna synchronizacja (niekoniecznie symetryczna) obu rąk i obu nóg. Te czynniki sprawiają, że gra na perkusji nie jest wcale tak prosta do opanowania. Ale zacznijmy od początku...

Podstawowe informacje. Pierwszą rzeczą jaką winien przyswoić sobie młody adept sztuki gry na perkusji jest właściwe ułożenie pałeczek w dłoniach, umiejętność ustawienia zestawu perkusyjnego dla swojego wzrostu, długości rąk i innych czynników wymagających indywidualizacji ustawień. To także właściwe nazewnictwo poszczególnych elementów zestawu, ich umiejscowienie w polu widzenia oraz ich zapis na pięciolinii. Początki gry na perkusji zawierają również bardzo podstawowe ćwiczenia werblowe dla zrozumienia istoty zachowania stałości metrum i tempa, czyli ogólnie tak zwanego timingu. Inaczej niż definiuje to np. nauka śpiewu, timing należy do określeń przynależnych dla instrumentów perkusyjnych. Takich terminów jest oczywiście wiele więcej.

Ósemkowy hi-hat. Tu powinna pojawić się pierwsza struktura rytmiczna o długości jednego taktu, opierająca się na stałym ósemkowym hi-hacie i naprzemiennie realizowanych uderzeniach w stopę i werbel w wartościach ćwierćnuty. Taką ustrukturalizowaną formę popularnie nazywa się patternem. Pattern ósemkowy (w metrum 4/4) może być wykorzystany do nauki podstwowych stylów rockowych w takich utworach jak np. Highway To Hell zespołu AC/DC, czy Sweet Child O'Mine formacji Guns'n'Roses.

Komplikacja struktury. Wprowadzenie bardziej wymagających patternów (w dalszym ciągu w metrum 4/4 i z ósemkowym hi-hatem), wprowadzenie pojęcia przejście (często określane jako fill-in), urozmaicenie struktury utworu (bardziej niż podstawowy schemat zwortka - refren) przez realizację różnych patternów w każdym elemencie struktury, łączenie patternów przejściami i wykorzystanie innych elementów zestawu niż podstawowa grupa stopa - werbel - hi-hat. Pilnowanie timingu nawet w szybszych tempach. Do wykorzystania takie utwory jak Paranoid grupy Black Sabbath oraz Summer Of '69 Bryana Adamsa. Dla bardziej zaawansowanych perkusistów Uprising zespołu Sabaton oraz metalowa ballada Tale That Wasn't Right Helloween.

Bębny w szesnastkach. Wartości mniejsze niż ósemki stopniowo wprowadzane w przejściach, z czasem przechodzą do patternu. Uniezależnienie uderzeń w werbel lub stopę od timingu w ósemkowym hi-hacie. Dobrym przykładem muzycznym jest Californication Red Hot Chili Peppers.

Hi-hat szesnastkowy. Realizowany najpierw jedną potem dwoma pałkami naprzemiennie. Asymetria uderzeń rąk, podparta istotną wiedzą o dłoni rozpoczynającej. Ćwiczenia w wolnych tempach, w schematach LLLR, RRRL oraz RLRL, stopniowe dokładanie bębnów (najpierw werbel, potem stopa). Asymetryczne przejścia o pogłębionej strukturze rytmicznej, w różnych wartościach. Zmiany tempa. Przykłady muzyczne: Smoke On The Water Deep Purple oraz Africa grupy ToTo.

Style muzyczne. Nauka rozmaitych styli muzycznych od najprostszych takich jak walc czy tango, przez bardziej wymagające jak slowrock, reggae czy calypso, a skończywszy na skomplikowanych takich jak bossa nova, czy swing. To jednocześnie wprowadzenie do innych niż 4/4 metr, oraz bogatsze wykorzystanie poszczególnych elementów zestawu perkusyjnego. Ugruntowanie dotychczas poznanych informacji i technik. Utwory najczęściej krótkie, o charakterze bardziej ćwiczeniowym niż wykonawczym.

Doskonalenie techniki. Część chyba dotychczas najważniejsza. Rozszerzanie nabytych umiejętności przez biegłe czytanie nut, improwizację i umiejętność pracy zespołowej. Dobór repertuaru zróżnicowany, ale jednocześnie zgodny z zainteresowaniami ucznia. Im chętniej młody perkusista podejdzie do wyznaczonych mu zadań, tym lepsze będą efekty i szybsza realizacja zdefiniowanych założeń. Repertuar zindywidualizowany, ale o rosnącym poziomie trudności i różnorodnych problemach technicznych. Utwory niejednolite strukturalnie. Współpraca z innymi instrumentalistami, uczenie się roli jaką w zespole ma zestaw perkusyjny, wspólne rozwiązywanie problemów wykonawczych i interpretacyjnych.

Jazz. Etap rozłożony na lata. Trudny wykonawczo i niezwykle rozbudowany przez mnogość stylów i dostępnej literatury muzycznej. Etap niezbędny dla wszechstronnego rozwoju. Przykładami muzycznymi mogą być standardy jazzowe o charakterze swingowym takie jak Chatanooga Choo Choo, Cheek To Cheek, In The Mood, czy Tea For Two, a także interpretacje mistrzów jazzu (Miles Davis, Herbie Hancock, John Coltrane, itp.).

Rytmy latynoamerykańskie. Trudna część ze względu na rytmiczne uniezależnienie obu rąk i obu nóg większe niż w przypadku innych stylów. Silne wyeksponowanie akcentowania i synkopy, trudności techniczne i interpretacyjne. Mnogość rozmaitych gatunków (bossa nova, beguine, samba, salsa, mambo, itp.). Repertuar zróżnicowany i zależny od umiejętności technicznych ucznia i jego motywacji. Przykłady: Girl From Ipanema (bossa nova), Begin The Beguine (beguine), czy La Cucaracha (rumba).

Etapy można by jeszcze mnożyć, w zależności od preferencji wykonawczych uczącego się (podwójna stopa, rytmy hip-hopowe, drum&bass) oraz jego indywidualnej drogi rozwoju, jednak dla potrzeb niniejszego artykułu nie ma potrzeby zagłębiać się tak mocno w metodologię nauczania gry na perkusji. Ważne jest zróżnicowanie proponowanego materiału muzycznego i nauka rozmaitych aspektów technicznych (zamknięcie się na jeden konkretny styl lub metodę gry prowadzi do zahamowania rozwoju). Nauka gry na perkusji w Szczecinie, w naszym Centrum, gwarantuje indywidualne podejście do każdego ucznia, przy jednoczesnym zachowaniu odpowiednich elementów programowych niezbędnych do opanowania jak najszerszej gamy elementów technicznych i wykonawczych. Umożliwiamy również tworzenie grup instrumentalnych i instrumentalno-wokalnych, które (pomijane w standardowej edukacji perkusyjnej) dają spodziewany efekt w postaci zgrania poszczególnych grup instrumentalnych, co w przypadku perkusji stanowi niezwykle ważne źródło zdobywania doświadczenia i praktyki instrumentalnej.